طراحی برای چاپ و بسته بندی

یک طرح خوب و ایده آل برای بسته بندی، مجموعه ای از رنگهاست که برای تصویر و فونت بکار گرفته شد است. بنابراین برای داشتن یک چاپ خوب باید نکاتی را در خصوص فونتها و تصاویر رعایت کرد. البته در این بخش نگاه ما نکات فنی چاپ می باشد و برای مباحث و نکات گرافیکی یا خصوصیات رنگ به مقاله های مربوطه مراجعه نمائید.

 طرح برداری یا بیت مپ

اصولا دو دسته نرم افزارهای گرافیکی وجود دارد. نرم افزارهای برداری و نرم افزارهای بیت مپ. از جمله نرم افزارهای برداری می توان به معروفترین آنها یعنی Corel Draw و Free Hand اشاره کرد و از جمله نرم افزارهای بیت مپ ازPhoto Shop و Corel Photo paint نام برد.
در نرم افزارهای برداری خط و اشکال بر اساس روابط و فرمولهای ریاضی رسم می شوند بدین معنی که زمان رسم یک دایره، این دایره کامل بوده و بدون کنگره و رنجه است اما در نرم افزارهای بیت مپ رسم اشکال بر اساس نقاط تاریک و روشن (پیکسلی) می باشد. به همین دلیل بهتر است که خروجی های کار طراحی شده شما از نرم افزارهای برداری باشد به خصوص اگر خطوط و نوشته های ریز در آن وجود دارد.

درباره فونت

هنگام ارسال یک طرح، جهت خروجی فیلم یا پلیت توجه داشته باشید که فونتهای خود را تبدیل به منحنی کنید و یا اینکه به همراه ارسال طرح، فونتها را برای لیتوگراف خروجی فیلم ارسال نمایید.
بهترین فرمت ارسال طرح به لیتوگرافی فرمت Tiffخواهد بود. اگر کار نهایی را با فرمت jpg تبدیل کرده اید نباید فونت یا خطوط ظریف در کار باشد، چراکه در تبدیل فایل برداری به تصویر باعث میشود خطوط ریز و  فونتهای ریز (حدود سایز ۶)  کنگره دار یا اصطلاحا (رنجه) دیده شود.

خط دور حروف

در برنامه های گرافیکی همواره می توانید داخل نوشته ها را با رنگ دلخواه رنگ کنید. همچنین می توانید یک خط دور به نوشته خود بدهید اما بایستی در ضخامت و رنگ خط دور دقت کنید. ضخامت 0.1 میلی متر در چاپ دیده خواهد شد و ضخامت بیش از 1 میلی متر فونت کوچک را از زیبایی می اندازد. چنانچه به نوشته خود خط دور داده اید، رنگ خط دور را با یکی از رنگهای C M Y K و ترجیحا K (مشکی) رنگ کنید، رنگ کردن خط دور با ترکیب 2 یا چند رنگ می تواند خطر تار شدن در چاپ را برای ابعاد کوچک( حدود سایز6) به همراه داشته باشد.

خطوط بین حروف فارسی

بین حروف در یک کلمه فارسی، خطوطی وجود دارد که ممکن است با رنگ کردن خط دور نمایان شوند. برای از بین بردن خطوط بین حروف فارسی در برنامه Corel Draw بایستی نوشته های فارسی را Weld کنید. بدین ترتیب نوشته از حالت فونت خارج شده و خطوط بین کلمات نیز از بین می رود.

نزدیکی حروف به برش

در طراحی دقت کنید که نوشته های خود را زیاد به لبه های کار نزدیک نگیرید. فاصله لازم تا لبه کار در موارد مختلف چون کارت ویزیت، سربرگ، لیبل و…متفاوت است. دقت در این موارد به خاطر در نظر گرفتن دو مسئله است، یکی اینکه هنگام برش با گیوتین یا دایکات، نوشته ها برش نخورند و دیگر اینکه بعد از برش، نوشته از نظر زیبایی خدشه دار نشود. رعایت این نکته به حس زیبایی شناسی طراح بستگی دارد.

تراز کردن حروف

دقت کنید که راست چین یا چپ چین کردن بعضی حروف به دلیل فاصله خالی هر حرف گاهی درست صورت نمی گیرد. بنابراین بایستی در انتهای کار طراحی یک بار دیگر تنظیمات راست چین، چپ چین را کنترل نمایید. چنانچه تنظیم درست صورت نگرفته است حروف را تبدیل به منحنی کرده (convert to carve) و سپس عمل تنظیم ( Align ) را انجام دهید.

درباره تصویر یا عکس

اجرای حرفه ای هر کار طراحی از قبیل کاتالوگ، بروشور، پوستر و غیره جدا از بحث خلاقیت و ایده، همانگونه که در ابتدا گفتیم شامل دو مراحله است که در اینجا، به مرحله دو آن یعنی انتخاب تصویر خواهیم کرد.
انجام هر پروژه طراحی بعد از انتخاب فونت، استفاده از تصاویر اورژینال و مناسب است. باداشتن تصویر مناسب که قابلیت بزرگ شدن در ابعاد مختلف را دارد، می توان کار را برای پوستر، بروشور و یا هر درخواست دیگر و با هر ابعادی استفاده کرد. در مواردی که نیاز به اسکن تصاویر لازم میشود، توصیه اکید میشود که حتما اسکن با دستگاه حرفه ای و با دقت بالا انجام شود.

اندازه و کیفیت عکس

گاهی طراحان جوان عکس مورد نظر خود را پس از وارد کردن (import) در نرم افزارهای برداری چون corel Draw یا Free Hand کوچک یا بزرگ می کنند و چون در ظاهر چیزی تغییر نمی کند و کیفیت تصاویر تقریبا شبیه به تصویر اصلی است تمام کار طراحی را به همین ترتیب ادامه می دهند. حال اینکه بزرگ کردن تصاویر بدین ترتیب باعث کاهش رزولوشن یا دقت عکس می شود. بنابراین توصیه می شود عکس های خود را در نرم افزارهای بیت مپ مثل photo shop ابتدا ویرایش کرده و سپس در اندازه مورد نظر و با دقت مورد استفاده مثلا dpi 300 وارد نرم افزارهای برداری کنید تا تصویری مطلوب همراه با حجم فایل متعارف داشته باشید. چرا که ززولیشن کم باعث بی کیفیت شدن چاپ و رزولیشن زیاد باعث هنگ شدن سیتم در زمان طراحی می گردد.

فشرده سازی فایل و مشکلات آن

فشرده سازی فایلهای تصویری tif با izw گاهی موجب اشکالاتی می شود. شکل ظهور این اشکالات بدین صورت است که در کناره های تصویر tif که به شکل izw فشرده شده و ذخیره شده اند ضایعاتی دیده می شود که بسیاری از مواقع بر روی صفحه مانیتور دیده نمی شود. این اشکال هنگامی ظهور می کند که خروجی فیلم از فایل گرفته می شود و گاهی با دقت بسیار و کنترل دقیق می توان این ضایعات را دید. بنابراین چنانچه ضرورتی ندارد فایلهای tif خود را فشرده سازی نکنید و اگر فایل شما بزرگ است و ناچار به فشرده کردن فایل به طریق izw شدید هنگام تهیه فیلم دقت کنید و این نکته را نیز به لیتوگرافی اعلام نمایید که تصویر یا تصاویر tif خود را izw فشرده سازی کرده اید.

نکات مهم و کلی در تهیه سند

بعد از اتمام طراحی و هنگام تهیه سند برای خروجی فیلم، زینک و چاپ همواره بایستی نکات مختلفی را رعایت کرد تا کار نهایی مطلوب تر و خطاها کمتر گردد. ابتدا نکات عمومی را خاطر نشان کرده و سپس به رعایت نکاتی که در چاپ موارد خاص پیش می آید اشاره خواهیم کرد.
1- استفاده از رجیستر
2- استفاده از نمادهای رنگی
3- کنترل کیفیت عکسها
4- مشخص کردن خط برش و تا
5- کنترل عکسها از نظر CMYK بودن
6- کنترل رنگها از نظر CMYK بودن و درصد آنها

1- استفاده از رجیستر

رجیستر، معمولا به شکل بعلاوه یا ضربدر است که درون یک دایره یا چهار ضلعی قرار می گیرد. اما اصولا هر خط نازکی که چهار رنگ باشد (در کار چهار رنگ) را می توان به عنوان رجیستر، جهت کنترل اجرای درست هر رنگ و هرزینک در جای صحیح خود استفاده کرد. رجیستر در هنگام چاپ به ماشینچی چاپ کمک می کند تا با روی هم خوردن رنگها با استفاده از لوپ به اجرای صحیح هر رنگ کنترل کامل داشته باشد. 
زیاد بودن ضخامت نشانه رجیستر، دقت در کنترل را کم می کند، همچنین نازکی بیش از حد نیز طورری که در چاپ کمرنگ باشد باعث سختی کنترل می شود. پیشنهاد می شود که ضخامت رجیسترها را حدود 0.1 میلی متر بگیرید تا هم نازک بوده و هم دیده شود. نماد رجیستر با درصد ۱۰۰ از هر رنگ چاپ می گردد و در چهار طرف کار بر روی طرح قرار می گیرند. هر چه کار بزرگتر باشد، بایستی از رجیسترهای بیشتری استفاده کرد تا هنگام چاپ بتوان روی هم خوردگی رنگها را در تمامی گوشه ها کنترل کرد.

2- استفاده از نمادهای رنگی

علائم یا نمادهای رنگی که معمولا به صورت تن های ۰ % تا ۱۰۰ % در بالا و پایین کار چاپی قرار می گیرد از مواردی هستند که وجودشان در سند آماده چاپ کمک بسیار زیادی به دقت در رسیدن به رنگهای اصلی می کند.
معمولا چاپچی های چاپخانه ها کنترل ترامهای موجود در علائم رنگی را به صورت چشمی یا با لوپ انجام می دهند. اما درست تر و عملی تر استفاده از ابزاری به نام دانسیتومتر است. با کمک این ابزار می توان با دقت فشردگی ترامها را اندازه گرفت. در این حالت است که ترامهای رنگی در بالا و پایین سند کاربرد اصلی خود را پیدا می کنند. با استفاده از دانسیتومتر می توان خطای چاقی و لاغری ترام را نیز کنترل کرد. کنترل دقیق درصد ترامها و انتقال مرکب با کمک دانسیتومتر است.
شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که طرحی را آماده کرده باشید و مثلا در آن طرح از رنگ مشکی استفاده کرده باشید و برای رسیدن به مشکی مطلوب همه چیز را رعایت کرده باشید اما وقتی این کار را با کار اصلی کنترل می کنید، رنگ مشکی کار اصلی پررنگتر می یابید. در اینجا نقش دانسیتومتر مشخص می گردد. با کمک این ابزار می توان میزان دقیق و درصد رنگها را مشخص نمود بطوری که کار با رنگ اصلی چاپ گردد.

3- کنترل کیفیت عکسها

مهمترین پارامتر کیفیت عکس کنترل رزولوشن عکسهای مورد استفاده در سند می باشد.
در نرم افزار فری هند که تصاویر به صورت جدا از سند اصلی قرار دارند می توان تصاویر الصاقی را در نرم افزار فتوشاپ کنترل کرد و از درستی آنها اطمینان حاصل نمود. در نرم افزار Corel نیز می توان خصوصیت تک تک عکسها را کنترل کرد. این کار را می توان با راست کلیک کردن روی هر عکس و انتخاب properties انجام داد. چنانچه رزولوشن مشکل داشت، در نرم افزار فتوشاپ تصویر مناسب را آماده و به جای تصویر موردنظر قرار دهید.

4- کنترل قرار دادن خط تا و برش

در بسیاری از کارهای چاپی چون کارت ویزیت، لیبل، جعبه و کارتن یا صفحات داخلی کتاب و غیره لازم است که در تهیه سند محل تا و برش را مشخص کنیم. البته در خروجی نهائی باید این خطوط نباشد  تا در اثر جابجایی در برش، دیده نشوند.

در طراحی کارهایی که بعد از چاپ دایکات (برش) دارد، مثل لیبل، جعبه و… دقت کنید که سند خود را به گونه ای آماده سازید که تیغ های برش حداقل ۳ میلی متر با هم فاصله داشته باشند و یا اینکه به گونه ای کار کنید که خط برش دو کار کنار هم، روی هم قرار گیرد تا به جای ۲ تیغ برش یک تیغ نیاز باشد. چنانچه این کار مقدور گردد از نظر اقتصادی نیز صرفه جویی شده است. در غیر اینصورت، حتما فاصله بین دو تیغ را که بایستی حداقل ۳ میلی متر باشد، رعایت کنید.

5- کنترل عکس ها از نظر CMYK بودن

هنگامی که فایل نهایی کار خود را آماده می¬کنید، وضعیت عکسهای آن را کنترل نمایید گاهی در اثر فراموشی، عکس ها را بعد از اسکن کردن به داخل نرم افزار برداری چون Corel Draw و Free Hand وارد می کنید. که در این حالت عکس ها به شکل RGB منتقل شده اند بنابراین لازم است که عکسهای سند نهایی خود را بررسی کرده و چنانچه عکس RGB است آن را در photoshop تبدیل به CMYK کرده و دوباره به نرم افزار برداری خود منتقل نمایید. 

6- کنترل رنگ در طراحی

رنگ مشکی

گاهی طراح می خواهد سطح بزرگی از کار خود را مشکی کند. این کار را با انتخاب رنگ مشکی از پالت رنگ انجام می دهد. اما کار چاپ شده به آن اندازه مشکی نیست که او می خواهد، به عبارت دیگر بور دیده می شود و نهایتا پس از هزینه های بسیار کار نهایی مطابق انتظار نیست. برای این منظور بهتر است تمام سطح موردنظر را با ترکیبی از چهاررنگ CMYK به رنگ مشکی مورد انتظار نزدیک نماید. مثلا K=100 وY=30 وM=60 و C=60 در این حالت کار نهایی احتمالا همان مشکی موردنظر خواهد بود.

البته چنانچه در ترکیب رنگ CMYK را هر کدام ۱۰۰ در صد بگیرید کار مشکی تر خواهد شد اما این عمل مشکلات دیگر به همراه خواهد داشت. مثلا اینکه به دلیل مصرف زیاد مرکب زمان خشک شدن طولانی تر میشود و احتمالا اثر رنگها بر پشت کاغذهای بعدی نمایان میشود و از طرفی اگر کیفیت کاغذ مطلوب نباشد، رنگ سیاه از طرف دیگر کاغذ دیده می شود، و خصوصا در مواردی که طرح دورو است مشکل ایجاد خواهد کرد.
از طرف دیگر بایستی دقت کرد که در زمینه های مشکی از متن و نوشته های ریز حتی المقدور خودراری کرد چرا که ممکن است، لبه نوشته شما که حتما از یک رنگ روشن و احتمالا سفید انتخاب شده واضح دیده نشود. بنابراین باید اندازه نوشته ها را در یک بکگراند مشکی  چهار رنگ رعایت کرد.

رنگهای فلزی

این قبیل رنگ ها به دلیل وجود رنگ دانه (پیگمنت) های فلزی محدودیت هایی در چاپ و مراحل بعدی آن ایجاد می نمایند. آگاهی از این محدودیت ها در اجرای یک کار ایده آل بسیار مفید خواهد بود رنگ های فلزی که بیشتر با نقره ای و طلایی شناخته شده اند دارای جلوه خاصی هستند که به ایده های خلاقانه حال و هوایی خوش می دهند. به موارد زیر در استفاده از این رنگها دقت نمایید :
۱- بهتر است که چاپ رنگ های فلزی بر روی سطوح گلاسه انجام شود. سطوح مات و مقواهای فانتزی کار را خفه کرده و درخشندگی رنگ را می گیرد. برای مثال استفاده از رنگ نقره ای روی مقوای فانتزی رنگی شبیه به خاکستری ایجاد می کند و به نظر می رسد که در این مورد استفاده از رنگ نقره ای به توجه به گران تر بودن آن کاری بیهوده است اما همین رنگ بر روی مقوای گلاسه درخشندگی خاصی ایجاد کرده.
۲- دقت کنید که UV مات و براق بر روی سطوح چاپ شده با رنگ های فلزی به خوبی نمی شیند، کافی است که یک نوار چسب روی آن زده و چسب را بلند کنید. پوشش UV از سطح نقره ای کنده خواهد شد بنابراین اگر لزومی ندارد روی چنین سطوحی UV نزنید.

رنگ های دیگر

وقتی که در طرح خود از رنگ استفاده می کنید به درصدهای CMYK آن دقت کنید. ترامهای کمتر از ۸ % در بسیاری از موارد تغییر چندانی در رنگ نهایی شما ایجاد نخواهد کرد. اما ممکن است به طرح شما آسیب وارد کند. گاهی می توانید با حذف دو رنگ CMYK درصد رنگ دیگر را اضافه کنید و همان رنگ نهایی را به دست آورید مثلا در طرح خود از رنگی استفاده کرده اید که درصدهای آن به این قرار است : k=20 Y=5 M=60 C=5 است. در این حالت شاید بهتر باشد سایان را صفر بگیرید و کمی به ترام مشکی بی افزایید، مثلا K=22 Y=5 M=60 C=0 در این حالت کار شما دقت بیشتری خواهد داشت توجه به این مسئله در رنگ آمیزی فونت بسیار حائز اهمیت است.

رعایت Over print 

زمانی که از رنگی خصوصا مشکی بر روی یک بکگراند رنگی استفاده میشود اگر از Over print استفاده نکنید احتمال دارد با کوچکترین جابجائی در زینک یا در زمان چاپ، سفیدی ناخواسته در حاشیه رنگ مورد نظر نمایان شود. برای جلوگیری از این اتفاق از Over print بهره میبرند، بدون بهره ازOver print در زمان تهیه زینک، سیستم لایه زیرین متن مشکی را سفید فرض میکند ولی با این تکنیک زیر آن با رنگ پس زمینه پر می شود. با این کار اگر جابجائی در زینک یا زمان چاپ اتفاق بیفتد دیگر سفیدی در چاپ اتفاق نمی افتد.

استفاده از کتابچه رنگهای CMYK

به کمک سیستم رنگهای مختلف را روی طرح مورد نظرتان می گذارید و یکی را با حال و هوای کار خود مناسب می بینید. اما کار چاپ شده با آنچه بر روی مانیتور دیده اید. متفاوت شده است.
برای رفع این مشکل و اشراف داشتن به رنگهای مورد استفاده در طرح خود، بهتر است از کتابچه رنگهای CMYK استفاده نمایید. در این کتابچه که در بازار یافت می شود، رنگهای مختلف با درصد ترام های آن نمایش داده شده است. گاهی یک رنگ خاص (مانند رنگ قرمز سیگار وینستون) رنگ سازمانی و نشان دهنده شخصیت یک شرکت یا محصول می باشد. اگر رنگ خاص به کمک چهار رنگ CMYK حاصل نگردد یا اینکه رسیدن به رنگی خاص باعث خدشه دار شدن بعضی قسمت های دیگر از طرح گردد آنگاه نیاز به رنگ و زینک پنجم لازم بنظر میرسد.

 نکته تکمیلی

دانستن دقیق حداکثر و حداقل فضای چاپی باعث صرفه جویی در هزینه های چاپ می گردد. با دانستن این نکته و استفاده از تمامی فضای چاپی، کاری مقرون به صرفه ای خواهید داشت. وقتی می‌خواهید یک فرم چاپی را ببندید هیچ موقع روی کل فضای کاغذی که دارید حساب باز نکنید. چون احتمال دارد کاغذی که به چاپخانه می‌رسد لبه های صاف و خوبی نداشته باشد، بنابراین هر چهار طرف کاغذ نیاز به برش داشته باشد.

از طرفی حداقل یک سانتیمتر از طول کاغذ برای لب پنجه نیاز هست و در عرض کاغذ نباید تا لبه انتهایی کاغذ که معمولا کالربار قرار میگیرد مرکب خور داشته باشید. چراکه اگر کاغذتان نازک باشد و مقدار مرکب آن قسمت زیاد باشد کاغذتان لول می‌شود و به نوردها چسبیده وارد ماشین چاپ می‌شود و باید چند ساعتی درگیر خارج کردن تکه کاغذ و تمیز کردن نوردهای مرکب شد.

استفاده از بارکد در طرح

 بارکد درواقع شناسنامه یک محصول است که با اعداد و خطوط در ضخامت های مختلف ارائه میشود. دستگاه بارکد خوان با محاسبه ضخامت و فاصله بین خطوط، کد مورد نظر را تشخیص می دهد.. در طرحهای که بارکد دارند از اسکن و گذاشتن آنها باید خوداری کرد و حتی المقدر بکمک نرم افزار کرل دراو و گزینه بارکد ساز موجود در منو ادیت این نرم افزار بهر برد.